Bij het lezen van dit boek word je je als schoolleider bewust van de grote impact van je eigen 'waarom' op leerlingen en teamleden. De 10 denkkaders helpen je om je eigen 'waarom' scherp te krijgen en in de praktijk te brengen. De auteurs vertalen succesvol de resultaten van onderzoek naar de praktijk van de schoolleider. Ze dagen je uit ruimte te geven aan het collectieve talent dat aanwezig is in onze scholen.
Het boek '10 denkkaders voor schoolleiders om leren zichtbaar te maken - Hoe je overtuigingen het schoolsucces positief kunnen beïnvloeden' is uit het Engels vertaald, bewerkt voor het Nederlands onderwijs en uitgegeven bij Bazalt Educatieve Uitgaven. Veertien auteurs (waaronder Michael Fullan) hebben bijdragen geleverd aan dit boek dat onder redactie van John Hattie en Raymond Smith tot stand is gekomen. Na de inleiding volgen de tien hoofdstukken. In ieder hoofdstuk komt een van de tien denkkaders aan bod. Het boek eindigt met een conclusie.
Visible Learning
Het boek sluit aan bij het onderzoek van Hattie (Visible Learning, Leren zichtbaar maken) dat is gebaseerd op een meta-analyse van meta-analyses. John Hattie maakt zich sterk voor evidence-informed werken in scholen.
Doelloos ronddwalen van de ene innovatie of invloed naar de volgende...
In de inleiding wordt duidelijk dat schoolleiders die zich alleen maar bezig houden met het 'hoe' (strategieën inzetten met een hoge kans van slagen) en het 'wat' (de resultaten) daardoor '...doelloos ronddwalen van de ene innovatie of invloed naar de volgende'. Het blijkt allemaal te starten met de overtuigingen, het 'waarom'. Schoolleiders hebben 'waaroms' die onze handelingen bepalen. Maar zijn we ons hier bewust van? Zijn ze coherent? Heb je vastgesteld in welke mate jouw '...persoonlijke 'waaroms' overeenstemmen met wat volgens onderzoek het grootste verschil maakt voor het leerproces van leerlingen.'
Met de 10 denkkaders kun je dit vaststellen en je 'waaroms' bijstellen. De denkkaders zijn het resultaat van 25 jaar onderzoek in het kader van Visible Learning. Ik heb twee denkkaders op mijn eigen 'waaroms' toegepast.
Sugata Mitra - Relatie en Vertrouwen
'Ik bouw relaties en vertrouwen op, zodat het leren zich kan afspelen op een plek waar het veilig is om fouten te maken en van anderen te leren.'
Als schoolleider denk ik veel na over het belang van relatie en vertrouwen in de school. Anders komen teamleden en leerlingen niet tot leren. Een onveilig klimaat blokkeert. In dit denkkader wordt hier niet alleen e.e.a. bevestigd met resultaten van onderzoek. Wat mij aan het denken zet: de perceptie van dreiging is de oorzaak van angst. Mitra heeft het over de Dreigingsperceptiemeter (DPM). Als leerlingen zich zo bedreigd voelen dat de DPM op rood staat, komen onze hersenen in de 'vecht-of-vluchtstand' te staan. Dan is het moeilijk om iets te leren. Dit geldt niet alleen voor leerlingen, maar ook voor teamleden.
Mitra schrijft dat als de DPM op groen staat '...onze geesten vrij ronddwalen en spelen met ideeën'. Ideaal voor het leren. We blijken dit groene niveau nogal eens weg te drukken door de focus te leggen op 'weten' in plaats van 'leren'.
'Het doel van leraren en leerlingen is niet om te presteren. Het is de bedoeling dat leerlingen leren en dat leraren hen helpen te leren.' Daartoe zou een veilige, onvoorspelbare omgeving de beste resultaten geven. Net als in ieder denkkader wordt het praktisch gemaakt en zijn er oefeningen.
Michael Fullan - Schoolleider als 'change agent'
'Ik ben een 'change agent' en ik geloof dat alle leraren en leerlingen zich kunnen verbeteren.'
Fullan haalt onderzoek aan van Dan Lortie uit 1975 dat aantoont dat de heersende schoolcultuur stilstand in de hand werkt: '....het werk van leraren werd gekenmerkt (..) door presentisme (wat doe ik vandaag), conservatisme (kleinschalige problemen van dat moment oplossen) en individualisme (geïsoleerd werken)'. Deze schoolcultuur heeft zich lang doorgezet. Fullan ziet pas de laatste vijf jaar een kentering.
Collectieve efficacy blijkt grote impact te hebben op het leren van leerlingen. Dit betekent dus effectief samenwerken, niet geïsoleerd werken, enz. Je gebruikt hierbij alle aanwezige kennis en kunde in de schoolorganisatie (en daarbuiten).
De schoolleider zou daarbij als 'change agent' kunnen fungeren en 'nieuw leiderschap' moeten tonen. Dit leiderschap moet genuanceerd zijn. Fullan: 'Genuanceerde leiders zien details onder de oppervlakte zonder het grote geheel uit het oog te verliezen. Zij nemen deel als lerende mens; ze zijn deskundigen op sommige gebieden en leerlingen op andere.'
Ook dit denkkader heeft mij bewuster gemaakt van mijn 'waaroms'.
Conclusie:
Wat mij betreft een boek voor iedere schoolleider. Het scherpt je denken over je waaroms. Tien denkkaders samengevat in één boek, dan hoef je er geen tien te lezen. Ik kan met de 8 à 12 bladzijden per denkkader prima uit de voeten.
Het feit dat er verschillende auteurs aan mee hebben gewerkt, is een sterk punt. Het verschil in schrijfstijl tussen de auteurs is te verwaarlozen.
De vertaling naar het Nederlands (Frans Collignon, Vertaalbureau Perfect) en het Nederlands onderwijs (Mathijs van Breukelen & Lindie de Bont) is goed gemaakt door Bazalt.
René van Engelen
John Hattie & Raymond Smith (red.)
10 denkkaders voor schoolleiders om leren zichtbaar te maken - Hoe je overtuigingen het schoolsucces positief kunnen beïnvloeden
oorspronkelijke titel: 10 mindframes for leaders
2022, Bazalt Educatieve Uitgaven
ISBN 978-94-6118-306-4
Klik hier voor het boek.